Een jaar geleden maakte ik bewust de overstap van het ruimtelijk naar het sociaal domein. Als adviseur in de programmering van leefgebieden merkte ik namelijk steeds vaker dat de plannen waaraan ik werkte een te beperkt en vaak vertekend beeld gaven van hoe de stad daadwerkelijk in elkaar zit. De context waarin een gebied werd ontwikkeld, kreeg naar mijn idee te weinig aandacht—net als de uiteenlopende belangen van de mensen die er uiteindelijk samen zouden moeten leven. Vooral in gemengde leefgebieden, waar ook sociale huur onderdeel van de plannen was, werd dat samenleven lang niet altijd gezien als een gedeelde verantwoordelijkheid. Dat gaf mij een vervreemd gevoel van onrechtvaardigheid.
Ik realiseerde me dat als ik echt wilde bijdragen aan een leefbare stad voor iedereen, ik uit mijn eigen bubbel moest stappen. Niet alleen professioneel, maar ook persoonlijk. Want hoe kon ik een stem geven aan doelgroepen buiten mijn vertrouwde omgeving, als ik in mijn eigen leven nauwelijks interactie met hen had gehad?
Het risico van culturele bubbels
Bewust en onbewust ontmoeten we mensen die op onszelf lijken. We trekken op met mensen die dezelfde afkomst, opleiding en inkomensniveau hebben. Het brengt ons gevoel van herkenbaarheid en comfort. Deze groepsvorming – culturele bubbels – ontstaan al vanaf onze kindertijd. Al op vroege leeftijd kies je een specifieke levensweg of deze wordt voor jou gekozen. Bijvoorbeeld op welke basisschool je terecht komt en welk onderwijsniveau je kunt volgen op de middelbare. Door deze vorm van gescheiden onderwijs kom je vanaf dat moment al niet zo snel meer andere kinderen tegen die niet dezelfde richting op zijn gegaan.
Ondanks dat leven met gelijkgestemden om je heen prettig is, liggen risico’s op de loer. Want wanneer je je enkel onder mensen begeeft die een vergelijkbare achtergrond hebben, en een vergelijkbaar leven leiden, vormt zich een risico voor sociale samenhang. Het werkt segregatie op basis van inkomen, opleiding en etniciteit in de hand. Volgens het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) zorgt het met elkaar in een bubbel leven ervoor dat we het moeilijk vinden om met anderen om te gaan en hen te kunnen begrijpen. Daarnaast versterkt het ook ongelijkheden, doordat de toegang tot het krijgen van kansen nog verder beperkt wordt.
“Stap één is om je bewust te zijn van de bubbel waarin je je bevindt” – Dana Feringa, lector Inclusieve Regio aan Fontys Hogeschool
De bubbel lekprikken
Onlangs publiceerde Triodos op hun website ‘De Kleur van Geld’ een artikel over de risico’s van culturele bubbels en hoe deze te doorbreken. Overheden en maatschappelijke organisaties kunnen hierin het voorbeeld geven, door het creëren van ontmoetingsplaatsen en gemengde leefomgevingen. Ook op individueel niveau kun je jouw bijdrage leveren door de bubbel lek te prikken en actief anderen te ontmoeten.
- Bezoek openbare plekken: vrij toegankelijke plekken als de bibliotheek, een stadsplein of park brengt vaak verschillende sociaal-economische lagen samen. Ga hierheen als je op zoek bent naar nieuwe ontmoetingen.
- Klein beginnen: maak jezelf bewust van de bubbel waarin je leeft en zet een eerste stap om te verbinden met iemand anders – bijvoorbeeld door het groeten van een vreemde op straat of door een praatje te maken.
- Sporten: kies voor een sport waarbij veel verschillende achtergronden met elkaar mengen, zoals voetbal of rugby. Geen sportambities? Ook in het stadion ontstaan de meest interessante gesprekken met een buurman of -vrouw.
- Vrijwilligerswerk: kies voor een zinvolle tijdsbesteding naast je huidige werkzaamheden om jezelf in te zetten voor een ander die ondersteuning kan gebruiken.
- Je algoritme resetten: sociale media dragen stevig bij aan het verstevigen van jouw bubbel doordat het algoritme inspeelt op jouw interesses. Door deze te resetten kom je opnieuw in aanraking met verrassende content en nieuwe inzichten.
Gouden ontmoetingen
Door mijn werk als projectcoördinator bij Goud van Noord en als ondernemer bij Marvy Green heb ik iedere dag waardevolle ontmoetingen met mensen buiten mijn culturele bubbel. Op het eerste gezicht lijken er weinig overeenkomstigheden; een andere afkomst, woonomgeving, moedertaal, werkgeschiedenis, financiële situatie, leeftijd en een verschillende set aan uitdagingen die we hebben in ons leven. Als introvert vind ik het uitdagend om ‘zomaar’ een gesprekje aan te gaan en duurt een relatie opbouwen wat langer. Maar zodra we elkaar beter leren kennen, blijken we ook veel dingen gemeen te hebben. We vinden elkaar in onze intrinsieke waarden, de wil om ergens bij te horen, de kansen aangrijpen om mee te kunnen doen en de motivatie om onszelf in te zetten voor een ander.
De gesprekken leren mij hoe armoede eruit kan zien, wat het betekent om werkloos te zijn en hoe het voelt wanneer je je niet gezien of begrepen voelt. Deze inzichten pas ik toe en breng ik onder de aandacht vanuit de werkgerelateerde rollen die ik heb. Hierdoor kan ik niet alleen voor de belangen en het toekomstperspectief van mijn eigen kringen opkomen, maar ook voor die van anderen.
